Birbirleri arasında ikişer yaş olan altı çocuğum vardı. Eşim bizi bırakıp kaçmıştı, o kahrolası gün ve saat geldi. Üç gündür açtık, çocuklar devamlı ağlıyorlardı, yemek istiyorlardı. En çokta en küçükleri ağlıyordu. Göğüslerimde süt kalmadığı için memelerimi ağzına bile almıyordu. Ölmek istiyordum ama ölemiyordum. Aklıma sık sık sokaklara çıkıp kötü işler yapmak geliyordu. Böyle bir ruh hali içindeyken birden kapı çalındı. Gelen kardeşim Jan Val Jan’dı. Çocukların durumunu görünce ağlamaya başladı. O da çoktan beri işsizdi cebinde hiç parası yoktu. Hiçbir şey söylemeden çıktı gitti. Gidiş o gidiş oldu, bir daha onu göremedim çünkü bir fırından ekmek çalarken yakalanmış ve 20 yıla mahkum olmuştu.

O dönem Fransa’da kanunlar böyleydi. Kanunlar yoksulu, kimsesizi, hastaları, haklı olanları değil zenginleri, lortları ve kralın çevresini koruyordu çünkü kanunları zenginler yapmıştı.

Ben şimdi kimi mi anlatıyorum? Kimi olacak, tabi ki Victor Hugo’nun Sefiller isimli romanını…

Sözünü ettiğim hanım ve çocuklar bu romanın kahramanları. Bu olayın geçtiği dönem Fransa’sında işsizlik açlık adaletsizlik almış başını gitmiştir. Kral ve çevresinin umurunda bile değildir. İşte Fransa’daki 1789 Devrimi’nin olmasının nedeni budur.

Rusya’da 1917 ekim devriminin olmasının nedeni de Fransa’dakinin nedeni gibidir. Halkın ekmeğini, aşını, tenceresini boş bırakırsanız sizi asla dinlemez ve devrim yapar.

Bir ülkede üstleri başları kirli, saçı sakalı bir birine karışmış, hastaneler hasta doluysa, cezaevleri doluysa, sokaklarda bir deri bir kemik kalmış insan dolaşıyorsalar, çocuklar çalıştırılıyorsa ve fahişeler sokaklarda cirit atıyorsalar, aile kurumu yıkılmaya yüz tutmuşsa, bitler pireler tahta kuruları yoksulların kanlarını emiyorsa, mili gelir adaletsiz bölüştürülüyorsa o ülkede sefillerin romanı yazılır.

Ben kendimi ülkemde bin yıllık bir çam ağacı gibi düşünürüm ve benim kocaman kocaman dallarım var. Körpe körpe yapraklarım yani torunlarım var. Onlar mutlu olsunlar gelecekleri güzel olsun istiyorum. Yani Allah bana verdiği bu canı boşuna vermemiş.

Ben bir işe yaramıyorsam, yaşlıların yoksulların hakarete uğramış kadınların yanlarında durmuyorsam, halkımla ekmeğimi sevgimi paylaşmıyorsam, adaletsizliğe karşı çıkmıyorsam Allah’ın bana verdiği bu can bana haram olsun…

Ben neme lazımcıysam, vicdanım ve merhametim yoksa, bu can bu insanlık bana haram olsun.

Bundan sonra sefiller gibi kitaplar okumayacağım acı çekiyorum…