“Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz
Şahsın görünür rütbe-i aklı eserinde.”

(İnsanın aynası iştir, lafa bakılmaz.
Bir kişinin aklının seviyesi, yaptığı işte görünür.)
Ziya Paşa (1825-1880)
 

Charles Darwin, "Cehalet, bilgiden daha hızlı güven uyandırır" demiş. Hepimiz, Darwin'in bahsettiği bu modern insanı tanıyoruz. Günümüzde ne kadar çok bu tanıma uyan insan var etrafımızda değil mi? Ne kadar az bildiğini fark edecek kadar bile bilmeyen...

Gerçekten yaptığı işi bilenler, deneyim ve bilgilerinin çok az kısmına sahip olanlara kıyasla oldukça mütevazıdır. Yaptıkları hakkında çok konuşmazlar, zaten becerileri ve hayata geçirdikleri kendilerini ifade eder.

Dunning-Kruger etkisi bu anlamda önemlidir, gerçekte vasıfsız kişilerin kötü kararlar aldıkları ve hatalı, verimsiz sonuçlara ulaştığı, ancak yetersizlikleri nedeniyle hatalarını fark etme yeteneklerini engellediği bir önyargıdır. Vasıfsızların hayali üstünlükten, yüksek vasıflı olanların ise yetmezlikten muzdarip olduğu bir haldir.

İnsan doğasını en çekilmez şey yapan kibirdir ve insanlığa ilham verici değildir. Toplumda rahatsız edici bir etki yaratır. Kibirli olmama hali, kendi değerinize ve yeteneklerinize güvenmemeniz anlamına gelmez. Kimse için değerinizi düşürmeyin. Ama değeriniz konusunda da abartmayın. Unutmayın herkes değerlidir. Bununla birlikte, ilgiye muhtaç kediler gibi kafanızın okşanmasını beklemeyi bırakın ve boş zamanlarımızda hepimizin yapması gereken şeyi yapmaya geri dönün: öğrenmeye...

Dunning Kruger Sendromu Nedir?

Halk dilinde “cahil cesareti” denilen kavramı mercek altına alan bilim insanları, kişinin cesaretinin aslında bilgisizlikten geldiğini savunarak, bu tür kişilere “Dunning Kruger Sendromu Yaşayanlar” olarak nitelendirmiştir. Başarılı ve iyi bir kariyere sahip olan kişiler ile bilgisi az olan, alanında iyi olmadığı halde yüksek bir pozisyona gelen kişileri anlatmaktadır. Çoğumuz, bazı insanların nasıl bu makama geldiklerini ya da çok düşük bilgiye sahip oldukları halde neden üst mevkide olduğunu merak eder anlam veremeyiz. Hatta gündelik hayatta iki lafı bir araya getiremeyen kişiler nasıl bu pozisyona geldi diye hayıflanırız.

İşte tüm bu düşüncelerin nedenleri araştırılmış, David Dunning ve Justin Kruger adlı iki Abd'li psikiyatri uzmanı tarafından ve bu konuyla ilgili bir teori ortaya atmışlar: "Cehalet, gerçek bilginin aksine, bireyin kendine olan güvenini artırır."

Cornell Üniversitesinde düzenlenen basit bir deneyde 100 öğrenci mercek altına alınmış. Bu öğrencilere çeşitli sorular sorularak bilgi dereceleri ölçülmüş. Soruları daha az bilen öğrenciler, daha çok soru bildiklerini ve iyi bir günde olduklarında soruların tamamına yakın bileceklerini iddia etmişler. Soruların büyük bir kısmını bilen kişiler ise daha az soru cevapladıklarını söylemişler. Test sonuçları ortaya çıktığında az bildiklerini söyleyen kişiler testin %90ını bilmiş, daha fazla soru yaptıklarını iddia edenler ise sadece %5 oranında doğru yanıtta bulunmuşlar. Bu deneyin neticesinde psikologlar, gerçek bilgili olan kişilerin alçak gönüllük gösterdiğini gözler önüne sermiş ve az bilmesine rağmen doğru sayısı fazla olduğuna inanan kişiler ise cahil cesareti olarak nitelendirilmiş.

Bilgiye sahip olsalar da bunu uluorta dile getirmeyen alçak gönüllü kişiler, kendi ile alakalı gereksiz değerlendirmelere ihtiyaç duymazken, bilgisi olmadığı halde kendini öven, her işte kendini ön plana atan, yeterli olduğunu düşünen ve takdir bekleyen kişiler eksikliklerini, bu metotlar ile artıya dönüştürerek başarılı pozisyonlara gelebildiklerini göstermişlerdir. Kişinin kendi bilgisini doğru değerlendirememesi, yüksek sesle başarılarını dile getirmemesi, daha geri planda kalmasına ve hak ettikleri yerde olmamasını sağlıyor. Ve bilgisi olmadığı halde kendinden üstün bir pozisyonda olan kişileri gördükçe tamamen kendini geri planda bırakıyor ve mesleki alanında verim gücünü kaybediyor. Cehaletin kişinin güvenin artıracağını savunan psikologlar, bu tür kibirli insanların yetenekli ve bilgili insanların önüne geçtiklerini saptamışlardır. Ve ne yazık ki meslek hayatında da yeterli olduklarını düşünen bu kişiler, hak ettikleri pozisyonda olduklarına inanarak konforlu bir halde yaşamaya devam ederler.

Teorinin ortaya çıkardığı sonuçlar birkaç madde ile açıklanmış:

* Niteliksiz insanlar, olmayan niteliklerini abartma eğilimindedir.

* Niteliksiz insanlar, nitelikli insanların yeteneklerini görmek istemezler, kabullenmezler, değersizleştirerek kendilerince cezalandırırlar.

* Niteliksiz insanlar, hangi seviyede niteliksiz olduklarını anlayamazlar, kabul etmezler.

Dunning-Kruger etkisinin üstesinden gelmek için uygulayabileceğiniz birkaç yol şudur:

Herhangi bir sonuca varmadan önce detaylı düşünün: Daima yeteneklerinizi, yapabileceklerinizi ve sınırlarınızı düşünmek için zaman ayırın. Bu şekilde, yetkinliğinizi abartmanın önüne geçebilirsiniz.

Eleştiriyi kabul edin: Eleştiriyi kabul etmek ve bu eleştiriler üzerinde çalışmak ufuk açar. Yapılan eleştiriler hatalarınızı görmenizi sağlar. Gerçekçi eleştiriler geliştirir.

Bilgiyi sorgulayın: Bilgi kaynaklarınızı ve çıkardığınız sonuçları rutin olarak sorgulayarak teyit edin. Ne kadar yanıldığınızı ya da haklı olduğunuzu anlamanıza yardımcı olacaktır.

Gerçekçi olun: Bilginiz, yapabilecekleriniz ve sonuçları hakkında gerçekçi olun.

Araştırın: Öğrenmeye aç olun ve ilgi duyduğunuz alanda sürekli okuyun ve bilgi toplayın.


Çözüm:

Henüz sahip olmadığınız becerilerinizin farkında olun, bu en güvenli yoldur.

"Zamanımızın en büyük acılarından biri, her konuda kesinlik hissedenlerin gerçekte aptal olması ve herhangi bir hayal gücü ve anlayışı olanların temkin ve şüphe dolu gerçek insanlar olmasıdır."
Bertrand Russell