Şizofreni: Nedir, Belirtileri, Teşhis ve Tedavisi

Şizofreni uzun süreli devam eden kronik bir ruh sağlığı sorunudur. Şizofreni durumunda semptomlar sanrıları (olağandışı inançlar), halüsinasyonları (gerçekte var olmayan şeyler görmek), düzensiz konuşmayı, düşünme güçlüğünü ve motivasyon eksikliğini içerebilir. Belirtilerin çoğu farklı tedavi yaklaşımları yardımıyla büyük ölçüde gerileme gösterebilir. Şizofreni için kesin iyileşme sağlayan bir tedavi mevcut olmasa da var olan seçenekler yardımıyla çoğu olguda belirtilerin kontrol altına alınması ve tekrarının azaltılması mümkündür.

Şizofreni Nedir?

Şizofreni en az bir ay süren semptomlarla giden kronik bir ruh sağlığı sorunudur ve sıklıkla kişinin ömür boyu tedavi görmesini gerektirir. Kişinin sanrıları dan bahsettiği veya sanrılara göre davrandığı zamanlar dışında işlev ve davranışla ilgili herhangi bir sorunu varmış gibi görünmeyebilir. Şizofreni hastalığı ortaya çıkan semptomlara göre kendi içerisinde aşağıdaki gibi çeşitlere ayrılır :

1. Katatonik şizofreni: Kişinin uzun süre kıpırdamadan tepkisiz kaldığı psikomotor durum.
2. Paranoid şizofreni: En yaygın görülen şizofreni türüdür. Kişi halüsinasyonlar görür ve sanrılar yaşar.
3. Dezorganize şizofreni: Bu şizofreni tipinde kişiler bağlantısız tepkiler gösterme eğilimindedirler.
4. Hebefrenik şizofreni: Kişinin depresyon, mani gibi duygudurum bozuklukları yaşadığı şizofreni çeşididir.
5. Rezidüel (Tortu tip) şizofreni: Şizofreni semptomları gösteren hastalarda belirtilerin yok denecek kadar aza indiği dönemdir. Semptomları azalmıştır fakat kişinin hayata karşı olumlu düşünceleri bulunmaz.
6. Farklılaşmamış şizofreni: Şizofreni hastalığının tanıya rağmen çeşidinin belirlenememesi durumunda bu tip şizofreni kabul edilir.

Şizofreni Neden Olur?

Şizofreninin kesin nedeni bilinmez fakat genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığını tahmin edilmektedir. Genler ve bir dizi çevresel faktör arasındaki etkileşim şizofreniye neden olabilir. Bunun dışında psikososyal faktörler de şizofreninin başlangıcını ve seyrini etkileyebilir. Erkeklerin ve kadınların şizofreniye yakalanma olasılığı eşittir. Fakat erkekler daha erken dönemde şizofreni semptomları göstermeye başlayabilirler. Şizofreni semptomları aniden başlayabilir ya da zaman içerisinde daha belirgin hale gelebilir. Şizofreninin bilinen kesin bir nedeni olmasa da şizofreni ile ilişkilendirilen birkaç durum vardır. Bu durumlar şunlardır :

• Kış aylarında doğmak
• Çok düşük doğum ağırlığı
• Doğum sırasında meydana gelen komplikasyonlar
• Eğlence amaçlı madde kullanımı
• Genetik faktörler
• Beyin yapısı

Şizofreni Tedavisi

Tedavi bir psikiyatrist gözetiminde olmalıdır ancak bir doktor ruh sağlığı hemşiresi, sosyal hizmet uzmanı, uğraşı terapisti ve klinik psikolog dahil olmak üzere farklı ruh sağlığı uzmanlarından oluşan bir ekibi içerebilir. Tedaviler kişinin ihtiyaçlarına göre şekillendirilir. Şizofreni genellikle her bireye özel olarak hazırlanmış bir ilaç ve terapi kombinasyonu ile tedavi edilir. Tedavide sıklıkla ilaçlar ve bilişsel davranışçı terapi (CBT) yöntemi tercih edilir. Şizofreni için günümüzde kalıcı bir tedavi seçeneği mevcut olmamasına rağmen çeşitli antipsikotik ilaçlar hastalığın akut fazında görülen psikotik semptomların azaltılmasında etkilidir ve ayrıca gelecekteki akut atak olasılığını ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir. Aynı zamanda tedavi yoluyla stresin azaltılmasına, istihdamın desteklenmesine veya sosyal becerilerin geliştirilmesine katkı sağlayabilir. Şizofreni hastaları genel popülasyona göre daha yüksek oranda ilaçları kötüye kullanma riski altındadır. Tedavi seçenekleri aşağıda daha detaylı olarak ele alınmıştır.

İlaç

İlaç kullanımı şizofreni için ana tedavi şeklidir. Antipsikotik ilaçlar halüsinasyonlar ve sanrılar gibi ana semptomları azaltabilir. Bununla birlikte normal olarak etkisini göstermeye başlaması 6 haftayı bulabilir. Bazı kişilerde ilaca karşı yan etkiler gelişir, bu nedenle düzenli olarak takip önem taşır.

Psikoterapiler

Psikoterapiler insanların semptomlarını anlamalarına, yönetmelerine ve yeni baş etme yollarını öğrenmelerine yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi gibi psikoterapi yöntemleri şizofreni hastalarının hastalıklarıyla başa çıkmalarına ve durumlarını yönetmelerine yardımcı olabilir. Tedavide kullanılabilen diğer yöntemler arasında, kişinin motivasyon kaybını yenmesine ve semptomlarını tanımasına yardımcı olabilecek, sanat ve drama terapisi yer alır. Sağlık hizmeti sağlayıcıları ayrıca sosyal becerilere yardımcı olmak, kişisel bakım rutinleri oluşturmak gibi farklı alanlara da odaklanan teknikler önerebilir.