Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim görevlisi Prof. Dr. Aysun Bay Karabulut, şevket-i bostanın sarı çiçekli dikenli bir bitki olduğunu ifade ederek, "Şevketi bostan, genellikle koyu yeşil renkte ve küçük boyutludur. Yaprakları kalp şeklinde ve kök kısmı ise silindirik yapıdadır. Doğada çayırlarda kendiliğinden yetişir. Ülkemizde Ege, Marmara, Karadeniz, Akdeniz ve İç Anadolu Bölgelerinde doğal yayılış göstermekle birlikte sebze olarak değerlendirilmesi Ege Bölgesinde, özellikle İzmir çevresinde görülmektedir. İzmir ve çevresinde Ekim ayından Mayıs ayına kadar, bütün kış ve ilkbahar mevsimi boyunca halk pazarlarında görmek mümkündür. Tadı ise hafif tatlı ve hafif acı bir lezzete sahiptir. Yemeklere özgün bir aroma katar" dedi.
Türkiye’de şevketi bostanın yetiştiriciliği ve kullanımının oldukça eski zamanlardan beri devam ettiğini ifade eden Prof. Dr. Karabulut, "Şevket sözünün kökeninde ise Arapça'da diken anlamına gelen şawk kökü var. Yani şevketi bostan sözcüğü, aslında “bahçenin dikeni” demek oluyor. Şawk her ne kadar somut olarak diken anlamına geliyorsa da, mecazi olarak“ dövüşme cesareti, ruhsal güç, karşı koyma azmi” gibi bir anlam da taşır“ şevkini bozmak” ya da“ şevkini yok etmek” değil, “şevkini kırmak” anlamında kullanılıyor" şeklinde konuştu.
Şevketi bostan bitkisinin düşük kalorili bir sebze olduğu için diyet yapanların da tercih ettiği bir besin olduğunu kaydeden Karabulut, aynı zamanda içerdiği vitamin ve mineraller sayesinde sağlık açısından da oldukça faydalı olduğunu söyledi.
Şevketi bostanın özellikle kök ve toprak üstü kısımlarının idrar arttırıcı ve taş düşürücü olarak kullanıldığını ifade eden Prof. Dr. Karabulut, şunları söyledi:
"Türkiye’de ruhsatlı ilaç yapımında kullanılmış birkaç bitkiden birisidir. İlacın böbrek taşı, pelvis renalis taşı, üreter ve mesane taşı düşürmede oldukça etkili olduğu klinik denemeler sonucu ortaya konmuştur. Böbrek taşlarının düşürülmesine neden olan etkili maddeler taraksasteril asetat ve triterpenik saponindir. Bu maddeler mesane yolunda ani kasılma ve gevşemelere sebep olarak taşların düşürülmesine yardımcı olmaktadırlar.
Bitkiden elde edilen “taraksesteril asetat” adındaki kimyasal madde idrar yollarının kasılıp gevşemesini sağlamaktadır. Bu özelliği nedeniyle böbreklerdeki taş ve kumların dökülmesine yardımcı olmaktadır. Şevketi bostan aynı zamanda idrar ve gaz söktürücü özelliği bulunmaktadır. İçeriğinde bolca magnezyum, demir ve kalsiyum bulunduğu rapor edilmiş. Vücuda sağladığı vitamin ve mineraller sayesinde bağışıklık sisteminin güçlenmesini sağlıyor. Şevketi bostan, A vitamini, C vitamini, demir, kalsiyum gibi birçok besin değerini içerir.
Şevketi bostanın sindirim sistemini düzenleyici etkisi vardır
Şevketi bostan, bağışıklık sistemini güçlendirir ve vücudu enfeksiyonlara karşı korur. Şevketi bostanın antioksidan özellikleri sayesinde kanser riskini azaltıcı etkisi olduğu düşünülmektedir. Grip, nezle gibi kış hastalıklarına yakalanma riskini azaltıyor, özellikle balgam söktürücü etkiler göstererek boğazı rahatlatıyor. Kan dolaşımının sağlıklı bir şekilde sürmesini sağlıyor. Bu özelliği sayesinde beynin de ihtiyaç duyduğu oksijene kavuşmasını sağlıyor. Şevketi bostan bitkisi solunum yolları hastalıkları tedavisinde de kullanılır.
Sağlıkla çalışan beyin sayesinde düzenli olarak tüketildiğinde hafızayı güçlendirdiği, konsantrasyonu artırdığı biliniyor. Karaciğerin de sağlıkla çalışmasını destekliyor. Bağırsak solucanlarının yok edilmesi. Gerginlik ve yorgunluktan kaynaklanan baş ağrısının giderilmesi. Menopoz sıkıntılarının hafifletilmesi ve yine regl sırasındaki baş ağrılarının, kramp ve adet sancılarının azalmasını da sağlamaktadır."
Nasıl tüketilir?
Birçok hastalığa iyi gelen şevketi bostanın nasıl tüketildiği konusunda da bilgiler veren Karabulut, "Girit’te ve Ege’de ise en çok kullanıldığı yer mutfak olmuş, şevketi bostanın kuzu etiyle yapılan yemeği, oldukça lezzetli ve faydalı bir yemek olduğunu da not edelim. Arapsaçı ve enginar ile birlikte pişirilerek de tüketilebilmektedir. Öyle ki şevketi bostanlı levrek çok tercih edilen bir yemektir. Şevketi bostan yemeği tavuklu veya pirinçli olarak da pişirilebilir. Bu bitkinin haşlama suyuyla çorba da yapılmaktadır. Yemek ve salata olarak tüketilmesinin yanı sıra çayı da yapılmaktadır. Çayı düzenli tüketildiğinde etkin sonuçlar doğurmaktadır" ifadelerine yer verdi.
Şevketi bostanın temizlenmesin de zor bir bitki olduğunu vurgulayan Prof.Dr. Karabulut, "Şevketi bostan temizlenirken dikenli olduğundan mutlaka eldiven takılmalıdır. Temizlik öncesinde ayrıca geniş bir kaba limonlu su hazırlanır. Havuca benzeyen kökler ve yapraklar dikenlerinden ayrılır. Ardından da kökler ve yapraklar birbirinden ayrılır. Şevketi bostan nasıl saklanır derseniz, birçok yolu vardır. Konserve şeklinde saklanabilir. Haşlandıktan sonra tuzlanıp, hava almayacak şekilde kavanozlara konup, kapağı sıkıca kapatılmalıdır. Haşlanıp, şoklandıktan sonra derin dondurucuya da atılabilir. İsteğe göre parçalara ayrılıp, gölgede kurutularak da saklanabilmektedir. Kurutulmuş olan bitki hava almasını önleyecek poşetlerde muhafaza edilebilir. Muhafaza edilmesinde hava almaması en dikkat edilmesi gereken noktalardan biridir" dedi.
Dikkat edilmesi gereken hususlar
Şevketi bostanın zararları ya da yan etkileri olan bir bitki olmadığını da vurgulayan Karabulut, "Ancak tüketim miktarına dikkat edilmelidir. Şevketi bostan bitkisini tüketmesi sakıncalı olacak kişiler aşağıdaki gibidir: Böbrek sıkıntısı yaşayanlar, Düzenli olarak ilaç kullananlar, Hamileler, Midesinde gastrit gibi sorunlar olanlardır. Bu arada, şevketi bostan bitkisinin fiyatının da pazarda ucuzlayabilmesinin de bir çok üründe olduğu gibi üretiminin artmasıyla olacağı düşüncesindeyim" şeklinde konuştu.
İHA