500 yıllık Çoban Mustafa Paşa Cami ve Külliyesi Gebze ile özdeş tarihi yapıdır.
Geçen zaman içinde çok kere restorasyon ve sağlamlaştırma çalışmalar geçirmiştir.
En uzun ve kapsamlı restorasyonu 1961-70 yıllar arasında Prof. Dr. Cahide Tamer ve ekibi tarafından yapılmıştır.
Külliye o restorasyon ile gerçekten hayat bulmuştur.
Öncesinde külliyenin mezbelelik halde ve birçok yerinin yıkıntı içinde olduğu biliniyor.
Ancak uzmanların dediğine göre her restore gerekli olmasına karşın tarihi yapıların orijinalliğini kaybetmesine neden oluyor.
Külliye Gebze için çok önem arz ediyor.
Gebze’de her gün dört bir yanından gelip geçen insanlar bu değerli tarihi eserin ne kadar farkındalar bilemiyorum.
Ne var ki yeterince tanıtılmadığından ve anlatılmadığından yalnızca sanırım yalnızca cami olarak biliniyor.
Çoban Mustafa Paşa Külliyesi zamanında eğitim başta olmak üzere birçok konuda hizmet veren kompleks bir yapıdır.
Külliye cami, kervansaray, medrese, bimarhane, kütüphane, han, hamam, paşa odaları, tekke, arşiv, su kuyusu, şadırvan ve türbeden ibarettir.
Mimari yapısı ise gerçekten harikadır.
Gebze’nin tam orta yerinde konumlanmış külliye zamanında gelip geçen kervanlara konaklama hizmeti de vermiş.
Ancak bu tarihi yapı şimdiki ve gelecek kuşaklara doğru bilgiler aktarılarak ancak tanıtımı yapılabilir.
Ne var ki o yönde atılan somut bir adım yok.
Çünkü bu tarihi yapı için Kültür Bakanlığı ve Vakıfların tanıtımı adına gerekli hassasiyeti gösterdiğini sanmıyorum.
Külliyede yer alan yapıların gezilmesi ve dolaşılmasına ne kadar izin verildiği konusunda bir fikrim yok ancak bana gelen birçok şikâyet var.
Vatandaşlar diyor ki külliyenin içindeki bazı bölümleri gezemiyoruz kapılar kilitli, yani kimden izin alacağız ya da kim buranın sorumlusu belli değil.
Sabah kalkan külliyede yetki sahibi olmuş!
Oysa bu tarihi yapı milletin ortak mülküdür, kimsenin veya bir grubunun zümrenin babasının malı değil.
Külliyenin iç kısımları halk açılmalı ve burada doğru bilgiler verilerek insanlar fikir sahibi olması sağlanmalıdır.
Bilindiği gibi Çoban Mustafa Paşa Külliyesi ile ilgili olarak UNESCO dünya mirası listesine girmesi adına bir çalışma yürütülüyor.
Umarım başarılı olunur.
Sadece Çoban Mustafa Paşa Külliyesi değil, Eskihisar Kalesi, tarihi hamamları ve yapılarıyla Gebze tarihin geçmişten günümüze izlerini taşıyan ender kentlerden birisidir.