Gözlemek anlamak ve dinlemek insanlaşmanın üç temel yasası diyebiliriz toplumu gözlemek çevremizi ve yaşanan zamanı zamanın içinde yaşananları gözlemek ve gözlediklerimizin yorumunu yapmak anlamaya çalışmak ve en önemlisi de dinlemek konuşurken tartışırken birbirimizi dinlemek toplumsal bir nezakettir ve bir şeyi de anlamak için dinlemek gerekir ne yazık ki toplum olarak bu konuda çok iyi bir sınav veremeyiz ne yazık ki birbirimizi dinlemiyoruz dinlemeyince de anlamıyoruz anlamayınca da büyük bir toplumsal deformasyon yaşıyoruz karşımızdaki yanlışlıkla ne söylediğini sorsa inanın cevap veremeyiz ne yazık ki bir kısım insanımızın yaşadıklarından bile haberi yok kim olduklarını niçin var olduklarını ne işe yaradıklarını bile bilmezler elbette ki hepimizin eksikleri var hiçkimse tam değil tam olabilmek için önce sokratın dediği gibi kendimizi tanımamız gerekir içinde yaşadığımız bu toplumu tanımamız gerekir bunları yaparak insanlık ve yurttaşlık görevlerimizi yerine getirmiş oluruz mesela yöneticilerin bizi nasıl yönettiklerini anlamsız gözlememiz gerekmez mi bunu ne kadarımız yapabiliyoruz sevgili olurlar bir de hiç fikri değişmeyenler var dünya alt üst olsa onların fikri değişmez taşlar değişir bitkiler değişir her şey değişir bu sabit fikirli insanlar asla değişmezler insanları sevmezler doğayı sevmezler sanatı edebiyatı sevmezler bütün bunlardan çoğunun haberi bile yoktur hayat zordur doğa çok daha çetindir ama bütün bu sözünü ettiklerimi bilimin rehberliğinde insanlar kolaylaştırabilirler yaşamda insanı mutlu eden geliştiren en önemli etken gözlem yapmak yaptıkalarımızı analiz etmektir yolculuk yaptığım trende vapurdaki insanları gözlemek tanımak onların hakkında yorumlar yöntemler geliştirmek en büyük hobilerimden biridir izlediğim insanların hallerine bakışlarına göre onların hakkında bir hayat biçimi bile kurgularım bu gözlemlerimde ilginç bulduklarımızı siz okurlarımla da paylaşıyorum zaten yüksek bir okul okumuş olsaydım bugünkü aklım da olmuş olsaydı kesinlikle psikoloji okur psikolog olmak isterdim yalnız insanları değil hayvanları bitkileri maddi ve manevi var olan her şeyi gözlememiz ve yorumlamamız gerekir mesela sessiz sakin dalgın kendilerinden geçmiş insanların yanında neşeli devamlı gülen heyecanlı hoplayan zıplayan insanlar da var bu insanları anlamamız dinlememiz gerekmez mi kainatı anlama gözleme işi bazen aklın ötesine doğaüstü duygulara geçebilir bu bizim yaratıcı yanımızı ortaya çıkarır Einstein yaratıcılığın okulu yoktur der mesela dağlara tırmanan insanlar zirveye yani en tepeye çıkmayı hedeflemezler o zirveye çıkma aşamasında gözlemledikleri manzaranın keyfini çıkarmaya çalışırlar hayatın zevki keyfi dediğimiz şey de bu yolculukta yaşananlardır Aristo Tales öğrencilerinden birine günün konusunu iyice anlattıktan sonra anladın mı diye sorar öğrenci gönülsüzce anladım der filozof hayır anlamadın anlamış olsaydın sevinirdin der gözlemek anlamak ve dinlemek konusunda yararlanabileceğimiz en önemli ders edebiyat ve sanattır sanat yapmak için sanatçıya her zaman bit öykü ya da bir hikaye gerekir öykünün içeriğinden yola çıkar sanatçı bir elmayı yapan ressamı elma nasıl değiştirirse ressam da elmayı değiştirir derler edebiyata kan ve can veren bir öykü vardır karıncanın öyküsü buna anakraliçe de deniyor emirlerinde bunaları doyuran bir köleler ordusu da vardır bu köleler olmasa kraliçe karıncalar açlıktan ölürler Sokrat kendini bil der çünkü kendini bilmeyen hiçbir şeyi bilemez gözlem yapamaz başka insanları dinlemez insanlarla insanı ilişkiler kuramaz insan olmanın yolu kendimizi bilmememizden geçer mesela emperyalistleri ırkçıları savaş isteyenleri anlamazsak onları gözlemlemezsek kendimizi onlardan asla koruyamayız onların köleleri durumuna geliriz emeğe emekçiye saygısızlık ederiz doğruları göremeyiz kadın çocuk yaşlı demeden Filistinlileri öldüren asalak İsrail gibi oluruz sevgili okurlar bu iş için önce okuyacağız okuduklarımızı anlamaya çalışacağız anlayana kadar okuyacağız anlamıyorsak okuduklarımızın hiçbir kıymeti olmaz ve zamanımızı da boşa harcamış oluruz insanların ne demek istediğini anlamak için onları dinlemeliyiz haklı bulduklarımızın yanlarında haksız bulduklarımızın karşılarında durup haksızlıklarının nedenlerini onlara açıklamalıyız