Dünyada ve ülkemizde de son yıllarda erken ergenlik olguları artmaktadır. Aldığımız gıdalar içinde bulunan hormon ve katkı maddeleri, iklim değişiklikleri ve fiziksel koşullar, kullanılan plastik malzemeler, oyuncaklar içindeki hormon benzeri etki oluşturan kimyasallar da erken ergenliği başlatabiliyor. Fast food tarzı ve yapay endüstri ürünleri ile beslenme alışkanlıkları obeziteye neden olarak vücut yağ oranını arttırmak koşuluyla erken ergenliğe neden olabiliyor. Ayrıca covıd-19 pandemisi sürecinde çocuklarda hem obezite, hem erken ergenlik arttı. Özellikle ergenlik döneminde gelişim temposunda hızlanma var.
Erken ergenlik nedir? Normal yaş sınırları neler ?
Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce başlaması durumunda erken ergenlik açısından mutlaka doktor değerlendirmesi yapılmalı.
Kızlarda 10, erkeklerde 11 yaştan önce başlaması durumunda panik olmaya gerek olmamakla birlikte gelişim hızlı ise doktor değerlendirmesi öneriyoruz.
Erkence Ergenlik/ Hızlı ilerleyen ergenlik ne demek?
Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaş sınırından önce başlamadığı halde, ortalama başlama yaşından önce ( ortalama başlangıç yaşı: kızlarda 10-10.5 , erkeklerde 11-11.5 ) ergenlik belirtileirnin başlaması durumudur. Ortalama yaştan önce ergenlği başlayan çocuklarda ergenlik gelişiminin temposu önemlidir. Ergenliğin tamamlanmasına kadar geçen süre ortalama 2 yıl olmakla beraber 1 ile 4 yıl arasında değişir. Örneğin 8 yaşında ergenliği başlayan ( ilk belirtiler, meme gelişimi veya kıllanma ) bir kız çocuğunda hızlı ilerleme olur ise, yani 2 yıldan daha kısa sürede tamamlanırsa, 10 yaş öncesi adet görmesi söz konusu olacaktır. Bu ara yaş grubunda ilerleme hızının takibi, ayrıca çocuğun ve ailenin bilgilendirilmesi önemlidir.
Erken ergenlik hangi sorunları getirir?
Erken ergenliğe giren çocuklar akranlarından önce büyümeye başladıklarından kemiklerdeki büyüme kıkırdakları zamanından erken kapanabilir,ğlı boy kısalığı oluşabilir. . Kendi yaşıtlarına göre vücut şekil ve büyüklüğünün farklı olması psikososyal sorunlara yol açabilir. Kız çocuklarıın akranlarında çok önce adet görmesi, kişisel bakımını zorlaştırır. Ayrıca , eğer erken ergenliğe yol açan tıbbi bir problem bulunuyorsa (tiroid bozuklukarı, sistemik hastalıklar, beyinle ilgili hastalıklar) erken tanı önem taşır.
Erken ergen gören çocuklarda insülin direnci, obezite, hipertansiyon gibi rahatsızlıkların sıklığı fazladır. Hormonal dengesizliklere yatkınlık vardır.
Ergenliğin durdurulması daha uzun boylu olmayı sağlar mı?
Normal zamanında başlayan ergenliğin ve adetlerin durdurulması ve geciktirilmesinin daha fazla boy kazanımına neden olduğuna dair yeterli bilimsel veri yoktur. Bu nedenle tedaviler sadece patolojik durumlar için geçerlidir. Kişiye özel değerlendirme gerektirir.
Adet görmek hangi yaşta normal?
10-10.5 yaşından sonra adet görmek normal olarak kabul edilmektedir. Ortalama yaş ise 12-12,5 yaştır.
Erken ergenliğin tanı ve tedavisi nasıl yapılıyor?
Çocuğun ve ailesinin büyüme gelişim özellikleri öğrenilir. Fizik muayeneden sonra kan testleri ve görüntüleme yöntemleri kullanılır. Kemik yaşını değerlendirmek için el bilek grafisi çekilebilir. Hormon uyarı testleri, hipofiz görüntülemesi ( MR) gereken hastalarda
yapılır.
Tedavi
Erken ergenlik salınımı artan hormonları baskılayan ilaçlarla durdurulabilmektedir. Kızlarda 11, erkeklerde 12 yaşına kadar tedaviye devam edilir. Genellikle 28 günde bir aşı şeklinde yapılan bir ilaç kullanılır. Tedavi sonlandırıldıktan sonra normal ergenlik süreci yeniden başlamaktadır. Tedavinin ilaca karşı allerji gelişme riski dışında dışında belirgin yan etkisi saptanmamıştır.
Bir çocukta erken ergenlikten şüphelenilirse nereye başvurmak gerekir?
Çocuk endokrinoloji uzmanına muayene ettirilmesi gereklidir.