Beyinde günlük davranışların kontrolünü sağlayan çok sayıda farklı alanlar vardır. Anlama, konuşma ve iletişimi devam ettirmeyi sağlayan çeşitli alanlar da onlardandır. Özellikle bu görevden sorumlu belirli yerlerde meydana gelen travma sonucu kazanılmış bir disfonksiyon ile anlama ve konuşma güçlükleri oluşabilir. Genellikle bir hastalık sonucu oluşan bu anomaliye afazi denir. Afazi kişinin konuşma, anlama ve iletişimdeki araçları algılama düzeyine göre çeşitlenebilir. En sık görülen afazi tiplerinde hastalar konuşulanı anlayamaz ya da konuşulanlara anlamsız yanıtlar verebilirler. Afazi doğru teşhis ve tedavinin yanı sıra hasta ve hasta yakınlarının iyileşme sürecine pozitif etkisi ile geri döndürülebilir nitelikteki hastalıklardandır.
Afazi Nedir?
Beyinde konuşulanı anlama ve anlamlı konuşmaya yarayan bölgeler bulunur. Korteksteki bu alanlar iletişim sağlayan ve kişinin dil fonksiyonlarını farklı araçlarla sürdürmesini sağlayan alanlardır. Genellikle, bu alanlar sol hemisferde tespit edilmiştir. Sol hemisferde bu bölgelerdeki hasar kişinin konuşma kabiliyetinde bozukluğa yol açar. Toplumda en sık görülen afazi türleri, felç gibi beyinde kısmi beslenme bozukluğu yaratan travmalar ile oluşan afazilerdir. Afazi hastaları yaş ortalamasına bakılarak genelde orta yaşlı ve yaşlı hasta gruplarından oluşur. Afazi hastalarının tamamında hastalığın şiddetine göre değişen ortak sorunlar vardır. Genelde bu hastalar konuşulanı anlamayıp anlamsız sözcüklerle yanıt vermeye çalışabilir ya da konuşulanı anlayıp kelimeleri bir araya getirmekte zorlanabilir. Farklı afazi türleri hastalığın şiddetine, dili kullanma ve dili anlama becerilerine göre sınıflandırılır.
Afazi Nedenleri Nelerdir?
Afazinin altında yatan çok çeşitli hastalıklar vardır. Genellikle afazinin travmalara bağlı olarak geliştiği bilinir. Bunun yanı sıra kalıtsal gelişme oranı yüksek olan demans gibi hastalıklarla da afazi gelişebilir. Progresif, yani zamanla beliren ve ilerleyen bu afazide tıpkı travmaya bağlı afazide görüldüğü gibi yavaş konuşma, kelimeleri unutma, kelime üretememe, duraklayarak konuşma, konuşulanları anlamama gibi sorunlar baş gösterir. Toplum içinde sıkça görülen travmaya bağlı afazide ise beyinde hasara bağlı beslenme sorunu oluşur ve dil üretiminde görevli olan alanlar işlev kaybeder. Beyin her saniye oksijen tüketen ve birincil yakıt olarak glikozu kullanan bir organdır. Oksijen eksikliğinin dakikalarca uzaması beyinde beslenme sorunu yaratır. Afazi nedeni olan beyin beslenme bozukluklarının başında felç gelir. Bu halk arasında inme olarak isimlendirilir. Beyinde gelişen bir enfeksiyon, yaralanmaya bağlı travma, darbe ve tümörler de benzer şekilde kan akımını engellediğinde afazi nedeni olabilir.
Kortekste, yani beynin asıl işlevsel kısmındaki iki önemli alan travmada hasar alan alanlardır. Anlama ve konuşulanı anlamaktan sorumlu bu alanlar Wernicke alanı ve Broca alanı olarak bilinir. Sol kulağın üstünde Wernicke alanı temporal lobta, sol şakakta yer alan Broca alanı ise frontal lobta yer alır. Wernicke alanı anlamla ilişkili bölgedir ve konuşulanı, yazılanı anlamada görevlidir. Broca alanı ise beynin anlamlandırdığı dili ifade etmekte, konuşmakta görevlidir. Özellikle bu 2 alanın fonksiyon kaybında anlama ve konuşma güçlükleri görülür.
Afazi Belirtileri Nelerdir?
Afazinin çeşitlerine göre teşhiste etkili olabilecek farklı belirtiler vardır. Ancak afazi şüphesi olan hastalarda ortak belirtiler görülür. Bu belirtilerin tamamı dil üretme, konuşulanı ve yazılanı anlama, konuşmaya dair sorunlar olarak ortaya çıkar. Afazi şüphesi taşıyan hastaların kliniklere başvururken en sık gösterdikleri belirtiler şöyledir:
- Duraklayarak konuşma
- Konuşulanı anlayamama
- Kendisine söylenenleri aynı şekilde tekrarlayamama
- Anlamlı kelimeleri bir araya getirip anlamlı cümleler kuramama
- Konuşmadan önce kelimeleri türetmede zorlanma
- Yazılanı anlayamama ve okuyamama
- Dil bilgisi olarak bozuk ifadeler kullanma
Bu belirtileri gösteren hastalarda ortak sorun daha önce konuştukları dilde konuşmakta ve anlamakta zorlanmalarıdır. Afazi türlerine göre belirtilerin birini ya da birkaçını birden gösterme durumu değişiklik gösterebilir.
Afazi Tedavisi
Hastalığa neden olan patofizyolojik bir durum varsa ilk hedef bunun cerrahi olarak düzeltilmesidir. Ancak inme, enfeksiyon, darbe ile oluşmuş ve kazanılmış afazide terapi ilk seçenektir. Bu hastalara hafıza güçlendirici testler, konuşma terapileri, sözel uyarıların ve tekrarları arttırılması, çevre ile konuşma pratiğinin yapılması gibi tedaviler ve güçlendirici davranışlar önerilir. Uzman bir nörolog tarafından afazi teşhisi konulduktan sonra konuşma ve dil terapistleri ile ortak bir disiplinde iyileşmesi mümkün bir hastalıktır. Her hastanın gelişim ve iyileşme süreci ve düzeyi farklı olsa da hastalığın tedavisinde yüz güldüren iyileşmeler görülebilir.
Afazi ve diğer nörodejeneratif hastalıkların muayene, tanı ve tedavisi için uzman hekimlerimizde danışmak, iyileşme sürecinde tecrübeli hekimlerden destek almak için arayarak randevu alabilirsiniz.