Hürriyet İzmit’in tarihini anlattı

İzmit Belediye Başkanı Fatma Kaplan Hürriyet, TÜRSAB Kültür Turizmi İhtisas Başkanı N. İlham Seyyale ve Özgür Ildır Öksüz’ün sunumlarıyla yayınlanan ‘Kültür Keşifleri’ programına konuk oldu. Facebook ve Youtube üzerinden canlı olarak yayınlanan programda konuşan Başkan Hürriyet şu ifadeleri kullandı, “İzmit gerçekten kadim bir şehir. 3 bin yıllık bir tarihten bahsediyoruz. Tarihe de ilgilisi olan birisiyim. Doğuyu ve Batıyı birleştiren coğrafi konumu çok kıymetli bir yer İzmit. İstanbul’dan önce Roma’ya 46 yıl başkentlik yapmış laikliğin temeli kabul edilen ilk hoşgörü fermanının yayınlandığı bir kent İzmit. O yüzden muhteşem bir tarihe sahip.

“KADİM KENT İZMİT”
Birçok döneme ışık tutan eski bir dönemi anlatan bir sürü medeniyeti barındırmış kıymetli bir kent İzmit. Biz bu kıymetli de insanlarımıza anlatmaya çalışıyoruz. Dolayısıyla bu yayın bizim için bu anlamda kıymetli bir yayın. Bu fırsatı verdiğiniz için çok teşekkür ediyoruz. Çünkü İzmit hala içinden gelinip geçilen ve sanayinin gölgesinde kalmış gri bir kent olarak adlandırılıyor. Aslında İzmit 2 denizi olan yaz ve kışı ayrı kıymetli olan, tarihi, kültürü zengin olan toprağının altı üstünden daha zengin olan kadim bir kent İzmit.

“DÜNYA TARİHİNE IŞIK TUTUYOR”
İzmit, Helenistik dönem, Roma, Bizans, Osmanlı, Selçuklu ve Cumhuriyet gibi birçok dönemin muhteşem ihtişamını yaşayan muhteşem bir kent. Dünya üzerinde 45 kentte adı yaşatılan Santa Barbara İzmitli. Denizcilerin ve madencilerin koruyucu azizesi. Her sene 4 Aralık’ta anılır. Hristiyan dünyası için çok önemli bir kimliktir. Hoşgörü Fermanı İzmit’ten yayınlanmıştır. Bu bile 3 bin yıllık tarihi içerisinde İzmit’i dünya tarihine ışık tutan farklı bir yere koyuyor.

“TÜM DÜNYA NİKOMEDİA’DAN YÖNETİLİYORDU”
‘Zamanında tüm dünya Nikomedia’dan yönetiliyordu’ denir. Önce Astakos adıyla kuruluyor İzmit. Burasının merkezi bugünkü İzmit’in 7 kilometre ilerisinde kıyılarda kuruluyor. Ardından I. Nikomedes İzmit kıyılarını merkez yapıyor. O dönemde imparator bir kartal uçuruyor ve nereye konarsa oraya şehri kuralım deniyor. O kartalda rivayete göre İzmit kıyılarına konuyor.

“ÇOK ZENGİN KAYNAKLARIMIZ VAR”
İzmit tarihi geçmişiyle çok zengin bir kent. En ihtişamlı zamanlarını Diocletianus taç giydikten sonra Roma’nın başkentliğini yaptığı dönemde yaşadı. Kendisine, kızına, eşine yaptırdığı yapılarla, kenti sanayinin ve ticaretin merkezi haline getirmesiyle, liman kenti oluşuyla çok zengin kaynakları olan bir kent İzmit.

“ÖNCE İZNİKMİD SONRA İZMİD”
Ben İzmit’in tarihinden bahsederken ‘Kayıp Başkent Nikomedia’ olarak ısrarla ve önemseyerek ifade ediyorum. Yaptığımız çalışmalarda hep bu başlık altında gerçekleştiriliyor. Geçmişte insanlar nasıl yaşıyordu? Tiyatroları nasıldı? Yemekleri nasıldı? Günlük yaşantıları nasıldı? Bunlara ışık tutan çok güzel ibareler var. Bu ibareler yapılardan tutun da hikayelere kadar bulunuyor. İzmit Türk hakimiyetine geçtikten sonra İznikmid adıyla daha sonra da İzmid adıyla anılıyor. Sonra İzmit oluyor.

“NİKOMEDİA ROMA’DAN BİLE DAHA İHTİŞAMLI GÖRÜLÜYOR”
İzmit onca deprem görmesine ve yıkılıp yıkılıp yeniden kurulmasına rağmen hep rağbet gören bir yer. Tarihine baktığınızda hem çok ciddi yaşanmışlıklar ve çok ciddi eserler var. Özellikle başkent döneminde 4 yılda büyük bir ihtişamla inşa ediliyor. O zamanlar Roma’dan bile daha ihtişamlı bir kent olduğu dile getiriliyor. Su kaynakları, tapınakları, imparatorun kurduğu saraylar, darphane, silah atölyesi gibi eserler kaynaklarda mevcut.

“ATATÜRK CUMHURİYET MÜJDESİNİ İZMİT’TEN VERDİ”
Osmanlı’da İstanbul dışında yaptırılan ilk saray İzmit’e yaptırılan Kasr-ı Hümayun’dur. O saray Cumhuriyet için de çok önemli. Çünkü Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyet kurulmadan önce ilk ve tek basın toplantısını burada yapılıyor. Cumhuriyet kurulmadan 9 ay önce ülkenin yönetim şeklinin cumhuriyet olacağını ilk İzmit’ten müjdeliyor Mustafa Kemal Atatürk. Bu çok kıymetli bir şey.

“ÇOK GÜZEL HİKAYELER VAR”
Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verileceğini o basın toplantısında dile getiriyor. Halide hanım’ı vekil olarak görebilecek miyiz? Sorusu üzerine Atatürk, ‘Kadınlar eninde sonunda bu hakkı alacak’ diyor. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verildiği 1934’ten tam 11 yıl önce bu hakkı İzmit’ten müjdeliyor. Atatürk Milli Mücadele dönemi sonrasında annesiyle ilk olarak İzmit’te görüşüyor. Bu anlamda yine çok güzel hikayeleri var.

“BİRÇOK YAPIYI CANLANDIRMAK ADINA ÇALIŞIYORUZ”
Osmanlı döneminde yapılan Pertev Mehmet Paşa Külliyesi yapılmış. Orhan Camii, Süleymanpaşa Hamamı, İmaret Camii, Fevziye Camii, Yumurtacı Mescidi, Akçakoca Dere Camii gibi Osmanlı mimarisinin önemli eserleri. Buralar bizim kültür rotamızda da bulunuyor. Yine 18. Yüzyıldan sonra yapılmış Selim Sırrı Paşa Konağı, Yeşil Konak, Mor Konak, Kapanca Sokak’taki Eski İzmit Evleri. Özellikle iç kale dediğimiz bölgede birçok yapıyı canlandırmak adına çalışmalarımız sürüyor.

ÇUKURBAĞ KAZILARININ SÜRECİNİ ANLATTI
Nikomedia neden ikinci Efes olmasın? Diyerek çalışmalarımıza başladık. O bölge hala sistematik olarak kurtarma kazısının başladığı bir bölge değil. Hala kamulaştırılmamış alanlar mevcut. Hala kıymetini koruyan ama kıymeti gün yüzüne çıkarılmamış saklı bir tarih, saklı bir zenginlik. Başka bir alanda Çukurbağ dediğimiz bölgemizde kalıntılar ortaya çıkıyor. O dönemde 2 metre boyunda büyük bir heykel çıkıyor, renkli renkli rölyefler çıkıyor. İnşaatçılar ne olduğunu çok anlamıyor ve heykel kamyona sığmıyor diye ayaklarını kesip çöpe atıyorlar.

“3 BİN YILDIR RENKLERİNİ KORUYAN ESERLER”
Rölyefler dünya üzerinde renklerini korumuş tek eserlerdir. 3 bin yıllık tarihe rağmen renklerini koruyarak günümüze kadar gelen tek eserler Çukurbağ’dan çıkmıştır. Bu eserlerin büyük kısmı Arkeoloji Müzesinde sergileniyor. O dönemi anlatan 68 eserden bahsediyoruz. Rölyefler o dönemlerin yaşantısını anlatıyor. Merdivenler çıkıyor karşınıza ama birçok sebepten kazı yapılamıyor ve üstü kapatılıyor alanın.

“TARİHİ SÜREÇLER KÜLTÜREL MİRASTIR”
Biz göreve geldiğimizden beri Nikomedia tarihi ilgi alanımız olmuştur. Bir şehrin geçirdiği tarihi süreçler kültürel mirastır. Bunlar da toplum hafızasını barındırıyor. Ortak bir bellek ortaya çıkıyor. Bu bellek dünya tarihinde de öneme sahip. Biz ‘İzmit gri bir şehir olarak anılmasın ve biz Nikomedia ile yaşamayı seçiyoruz’ dedik ve harekete geçtik.

“KURTARMA KAZISI DEVAM EDİYOR”
Tuna Şare Ağtürk hocamızın renkli rölyeflerle ilgili yaptığı çalışmasını biliyorduk. Kurtarma kazısı sonrasında bir arkeopark projesi kentin marka değerine katkı sunacak diyerek kolları sıvadık. Bakan beye defalarca gittik ve ikna ettik. Burada bir kurtarma kazısı başladı. Kazı başkanlığını Müze Müdürlüğü üstlendi, biz İzmit Belediyesi olarak sponsoruyuz. İlk aktif kazı çalışması geçtiğimiz yaz başladı.

“ARKEOPARK PROJEMİZ VAR”
Jeoradar taraması yapıldı ve bu çalışma altta hala çok ciddi eserler olduğunu gösterdi. Kurtarma kazılarından sonra da arkeopark projesi yapalım dedik. Uzun vadeli hedefimiz bu. Dünya Miras listesine girmek için de çok çabalıyoruz. Çalışmalar sistematik devam ederse bu çalışmalar 10 yıl sonra başka bir yere taşınır. Çok kıymetli bir kurtarma kazısı devam ediyor.

“500’ÜN ÜZERİNDE KÜLTÜR VARLIĞI”
İzmit’te iç kale çevresi dediğimiz bir alanımız var. O bölge tarihi dokunun en yoğun olduğu bölge. Orada gezdiğinizde kent genelinde bulunan yaklaşık 500’ün üzerinde kültür varlığını keşfedebilirsiniz. Buna olanak sağlayan bir kültür rotamız var. Hem yürüyüşçüler için hem de bisikletçiler için oluşturulmuş bir rota. Kültür Rotaları Derneği ile göreve geldiğimiz ilk yıl protokol yapmıştık. Avrasya Kültür Rotası içerisinde İzmit’in hoşgörü yolunu bir yürüyüş kültür rotası olarak oluşturduk. Biz de bu rotaya dahil olduk.

ATATÜRK VE MİLLİ MÜCADELE ANI EVİ
Güzel bir yaşayan müze olan Şiir ve Edebiyat evimiz bulunuyor. Eskiden Yeşil Konak denen yapı Atatürk ve Milli Mücadele Anı Evi oldu. Bu müzemizde dönemsel koleksiyonların sergilendiği bir yapı. İzmit Milli Mücadele dönemi için de çok kıymetli. Milli Mücadele kahramanlarımızın adları gelecek kuşaklara aktarılsın istedik. Kara Fatma, İpsiz Recep gibi önemli kahramanlarımızın hatıralarını yaşattık. 50 binden fazla misafir ağırladık orada. Alt katta tarih okuma atölyesi de oluşturduk. Müzecilik faaliyetlerini çok önemsiyoruz.

İZMİT’İN KÜLTÜR ROTASI
Kültür rotamızda Kasr-ı Hümayun bizi karşılıyor. Oradan doğru geldiğimizde Atatürk’ün açılışına da katıldığı 10 heykelden birisi olan bronz anıtı görüyoruz. Bu anıt çok kıymetli bir anıt. Sonrasında da 7 Herkül heykelinden biri olan yorgun Herakles ve Athena rota üzerindeki müzede yer alıyor. Doğal göleti ve Roma su kemerleriyle paşasuyu bizleri karşılıyor. 2 denizi ve 2 gölü kucaklayan bir İzmit’ten bahsettiğimizde Paşasuyu gezi turu önemli bir rota.

İZMİT’İN LEZZETLERİ
İzmit çok fazla medeniyete ev sahipliği yapmış bir şehir ve bunun da getirdiği bir mutfak çeşitliliği var. Her ne kadar sanayi şehri olarak herkesin hafızasında yer etse de 50 köyü olan bir yer İzmit. Birçok tarım ürününün yetiştirildiği kıymetli bir kent İzmit. Coğrafi işaret almış en önemli ürünlerinden bir tanesi de tabii ki pişmaniyedir. Pişmaniye kentin marka değeri. İzmit simidi de coğrafi işareti alınmış bir üründür. Coğrafi işaret başvurusu yapılmış Sütlü Nuriye tatlısı var. Dartı mutfağımızın zenginliklerinden bir tanesi ve yine benim çok önemsediğim, bizim sosyal tesislerimizde de ısrarla tanıttığımız mancarlı pidemiz var. Yerli halkımızın da önemsediği mancarlı pide meşhur lezzetlerimizdendir.

“İZMİT’İN KIRSALI DA ÇOK KIYMETLİ”
İzmit iki denizi bir gölü kucaklayan, yazı kışı ayrı güzel olan ve bunların yanı sıra kültür ve tarih turizmi içerisinden müthiş zenginliği olan bir yer. Bu alan gezi rotalarının içerisinde olmalı. Turizmcilerden beklentimiz bu kentin marka değerinin daha da artması için daha fazla rağbet etmeleridir. İzmit meraklılarını ağırlamak istiyoruz. Daha fazla insan gelsin, görsün, gezsin, bilsin, anlatsın. Hem yazı hem kışı ayrı güzellikler barındıran bir bölgemiz var. İzmit’in kırsalı da çok kıymetli. Biz kültür rotamızla turizmcilerin dikkatini çekmek istiyoruz.

“ACENTALARIN DİKKATİNİ ÇEKMEK İSTİYORUZ”
Hemen İstanbul’un yanı başındayız. Rotalarımız da çok pratik. Bunun keyfini çıkarmak isteyenlerin, turizmcilerin, yeni şeyler öğrenmek isteyenlerin, meraklıların İzmit’i keşfetmesini istiyoruz. Bu keşifte turların artmasını istiyoruz. Bunu profesyonel şekilde, iş anlamında yapan bütün acentaların da dikkatini çekmek istiyoruz. Biz belediye olarak buna kurumsal anlamda da sahip çıkıyoruz. Bir güven de oluşturmaya çalışıyoruz. Tüm çalışmalarımızı bu yönde entegre yürütmeye çalışıyoruz.

“KAYIP BAŞKENT NİKOMEDİA’NIN TESCİLİNİ ALDIK”
Arzumuz; İstanbul’dan önce 46 yıl başkentlik yapmış 3 bin yıllık bir kenti tanısınlar, görsünler, sahiplenilsin. İstanbul’un yanı başında çok zengin bir kent var. Bu kenti duyurmaya çalışıyoruz. Kayıp Başkent Nikomedia başlığımızı her şeyde kullanıyoruz. 2022’yi Kayıp Başkent Nikomedia Yılı olarak belirledik. 311’de hoşgörü fermanı yayınlanıyor. Bu laikliğin başlangıcı kabul ediliyor. ‘Kayıp Başkent Nikomedia’ isminin tescilini aldık.

“VAKIF ÇALIŞMALARINA DEĞİNDİ”
Nikomedia Kazıları İzmit Kültür Sanat ve Eğitim Vakfı’nı kurduk. Bu vakfın tanıtımını da Müze Müdürlüğümüzde, sayın müdürümüz Serkan Gedük’ün de destekleriyle Bakanlık vesilesiyle yaptık. Vakıf çalışmalarını yürütüyoruz. Kazılarda çalışan öğrencilerimiz var. O öğrencilere eğitim desteği sunuyoruz vakıf çalışmalarıyla birlikte.

“İZMİT’İ CAZİBE MERKEZİ HALİNE GETİRMEK İÇİN ÇALIŞIYORUZ”
Tuna Şare Ağtürk’ün uzun yıllar yaptığı çalışmaları içeren TÜBİTAK Projesi ‘Kayıp Roma Başkenti Nikomedi’anın Renkli Rölyefleri’ adlı kitabımızın kapağında ‘imparatorların buluşması’nı sembolize eden rölyeflerin fotoğrafı yer alıyor. Bu rölyeflerin orijinalleri Müze Müdürlüğünde bulunuyor. Bunların turizmcilerin dikkatini çekmesini istiyoruz. Kitabın içerisinde 68 tane çeşitli rölyeflerin ne olduğu yer alıyor. Bilimsel bir kitap ve ödül aldı. İzmit’i cazibe merkezi haline getirmek adına elimizden geleni yapıyoruz.”

BAŞKAN HÜRRİYET’İ TEBRİK ETTİ
TÜRSAB Kültür Turizmi İhtisas Başkanı N. İlham Seyyale ise programda yaptığı konuşmada, “Bir belediye başkanı olarak kentinizi bu kadar iyi tanımanız çok güzel. O yüzden tebrik ederim. Çok farklı bir kentten bahsediyoruz. İstanbul’a çok yakın, İstanbul olmadan evvel kurulmuş. İpek yolu vasıtasıyla daima ticaretin içinde olmuş bir kent. Bu kadar geçmişi olan İzmit’e hak ettiği ilgi ve alakayı göstermiyoruz. İzmit deyince herkes pişmaniye der. Yiyen de pişman yemeyen de deriz hatta.

“İZMİT İSMİ OSMANLI’DAN GELİYOR”
Bölgede ilk olarak Başiskele tarafında Astakos şehri kuruluyor. Daha sonra ise Dünyanın 4’üncü büyük kenti Nikomedia karşımıza çıkıyor. Bu bölge depremlerin çok olduğu bir bölge. Bu güzelim kent çok deprem geçiriyor ve sarsıntı sonrası değeri azalıyor. İzmit ismi Osmanlı’dan geliyor. Orhan Bey fetihlere başladığında şehzadesi Süleyman Paşa zamanında İzmit’i fethediyor. İznikmid ismi o zamandan bu zamana İzmit olarak geliyor.

“İZMİT’İN ALINMASI ÇOK DEĞERLİ”
İzmit’te hem Osmanlı’yı, hem Roma’yı hem Bizansı, hem Cumhuriyet dönemini görüyoruz. Bunların hepsini bir arada görebileceğiniz yer yok gibidir neredeyse. Osmanlı İzmit’e çok önem veriyor. İzmit’in alınması çok değerli. Orhan Gazi babasının yarım bıraktığı fetihleri devam ettirmek istiyor. Amaç İstanbul’a gitmek. Süleyman Paşa komutasındaki ordu İzmit’i alıyor. İzmit’in alınmasıyla birlikte Anadolu’da Bizans hakimiyeti bitiyor. Kocaeli kelimesinin çıkış yeri de İzmit’tir. Akçakoca’nın yeri anlamına gelen Akçakocaeli demişler sonra ak’ı kaldırmışlar ve Kocaeli demişler” ifadelerini kullandı.

“İZMİT 4 BÜYÜK TARİHİ ŞEHİRDEN BİRİ”
Özgür Ildır Öksüz ise konuşmasında, “ Roma, Antakya ve İskenderiye’den sonra dünyanın 4’üncü büyük şehri olarak bilinen, İzmit İlçesinin yamaçlarında kurulan Nikomedia çok zengin bir kent. Bu şehirlerin bazılarında kartal figürü bulunuyor. Kartalın eti bıraktığı yere, kartalın konduğu yere şehir kuran medeniyetler bunlar. İzmit Belediyesi olarak çok güzel çalışmalarınız var” dedi.

ERDAL KARAÇOBAN