Gönül ister ki Gebze il, Gebze akıllı şehir olsun

Haber Dizisi: Akıllı Şehirler / 3

İnşaat Mühendisleri Odası Gebze Temsilciliği’nin 2023 yılı çalışma ve propaganda programına dâhil ettiği akıllı şehirler statüsünü Gebze bir gün, kısmen de olsa edinir mi bilinmez. Ancak Gebze Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Fakültesi’nin üzerinde hassasiyetle durduğu, KBB ile tasarladığı proje yurdumuzun bir başka ilinde/ilçesinde hayata geçerse şöylesi olası bir iğnelemeyle muhatap olmak mümkün: “Sizin ilçenizdeki üniversitenin çalışmasını hayata geçirdik…”

DEĞERİNİ BİLMEK ÖNEMLİ

Kentleşme, bilinçli kentleşme gibi kavramların bir tarafa “Ucuz ölümler ülkesi” haline geldiğimizin bilinciyle biraz da “eldeki avuçtaki” ama insan, ama yatırım kaynaklarını iyi değerlendirmek gerekiyor. Aksi halde GTÜ İnşaat Fakültesi Öğretim Üyesi Sevilay Demirkesen Çakır’ın geçer yılın son haftası İMO Gebze Temsilciliği’nin düzenlediği “Akıllı şehirler” seminerinde BIM diye tanımlayıp izah ettiğini BİM Market diye algılayıp, “Bugün indirimde hangi ürün var?” diye katalog karıştırır, ürünün etiket fiyatıyla kasa fiyatı arasında aleyhinize farkı kasada “sobelerseniz”, “akıllı yurttaş” konumu edinebilirsiniz ama “akıllı şehirler” farklı bi’şii…

UYGULAMA ÖNEMLİ

Bir şehrin daha doğrusu bir sistemin akıllı olarak nitelendirilmesi için birçok verinin işlenmesi gerektiğini kaydeden Sevilay Demirkesen Çakır, “Çünkü insan beyni öğrenmeye meyilli ve açık. Bu bilgileri önce topluyor, sonra kayıt altına alıyor, kayıt altına aldığımızı öğreniyoruz. Öğrendiklerimizi yaratıcılıkla uygularsak, işte orada artık aklımız devreye giriyor. Sonuçta eyleme dönüştürmek için planlama sürecini gerçekleştiriyor. Bu şehirler içinde geçerli. İnsan üzerinde verilmiş bu örneği şehirlere nesnelere uyguladığımızda akıllı nesneler, şehirler, binalar oluşturmuş oluyoruz” dedi.

BİLMEYENLER, MARKET

OLARAK ALGILAYABİLİR…

Akıllı şehirlerde özellikle BIM (Bina Bilgi Modelleme Platformu) kullanımının günümüzde çok popüler olduğunu kaydeden Çakır, “Bu konuda çok çeşitli araştırma projeleri Türkiye’de de, dünyada da var. Çok ciddi desteklerde var. BIM, dijital dönüşümün,  endüstri 4.0’ın bir parçası olarak değerlendiriliyor” dedi. BIM’ın bir market (BİM) olmadığını ancak bilmeyen kişilerce market olarak algılanabileceğini kaydeden Çakır şöyle devam etti:

“BIM, bina bilgi modeli ve üzerinde bir takım zamansal, mekânsal veriler işleyerek onları akıllı hale dönüştürmektir. Üç boyutlu olarak ortaya çıkan BIM; geometrik cisimleri matematiksel olarak modellemektir. BIM sayesinde nesnelerin, cisimlerin, modellerin etkileşimli bir şekilde çalışmasını sağlayarak dijital ortamda sunmaya gayret ediyoruz.”

BİRBİRİNE ENTEGRE PROGRAMLAR

BIM programlarına dair bilgilendirmede bulunan Çakır uygulamanın günümüzde sonsuz boyut olarak da tanımlandığını söyledi. İngilizce’de kısaca CIM diye adlandırılan kent bilgi modellemesi ile BIM programının birbirine entegre çalıştığını kaydetti. Çakır, kent bilgi modellemesi sisteminde amacı şöyle izah etti:

“Kent bilgi modellemesi; birbiriyle bağlantılı, insanların kullandığı ve faydalandığı alanların üç boyutlu bir şehir modeli olarak kurgulanmasıdır. Özellikle afet öncesi ve sonrası süreçlerde risklerin tehditlerin azaltılması adına oldukça faydalı olacağı düşünülen bir uygulamadır.

Kent bilgi modellemesinde birçok kişinin, kurumun, sistemin entegre çalışmasından söz ediyoruz. Öncelikle bir takım yönetimsel organizasyonlar üzerinden koordine edilecek sistemlerin geliştirilmesi, atık yönetim sistemlerinin kurulması, binaların akıllı bina olarak tasarlanması, trafik ışıklarının en az enerji tüketecek şekilde ve sadece araç geçişi olduğunda kullanılacak şekilde akıllı hale getirilmesi, sokak lambalarının minimum enerji tüketecek şekilde tasarlanması geliştirilmesi gibi katılımcı, işbirlikçi bir süreçtir. Vatandaşların, yöneticilerin dahil olduğu, şehrin tamamının pozitife edildiği bir süreçtir.”

Dünyada akıllı şehirler denilince ilk akla gelenlerin Barselona ve Amsterdam olduğunu kaydeden Çakır, “Gönül ister ki İstanbul, İzmit olsun. Hatta hayaller gerçek olsun. Gebze il olsun, Gebze olsun. Gebze’yi de inşallah akıllı bir şehir olarak görüp her yerde bundan gururla bahsedebiliriz” dedi.

İnşaatlarda İSG’ye çalışıyor

Fakültede etik dersi de veriyor

Gebze Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Fakültesi Öğretim Üyesi Doktor Sevilay Demirkesen Çakır; İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü (2010) mezunu.  Yüksek lisansını Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Illinois Institute of Technology / Illinois Teknoloji Enstitüsü’nde tamamladı. Doktorasını Boğaziçi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü (2016) ve yine ABD’deki California Üniversitesi’nde (2016-2018) yaptı.

GTÜ’de “İnşaat Proje Yönetimi”, “Yapım Yönetimi”, “Yalın İnşaat”, “İş Sağlığı ve Güvenliği”, “Performans Yönetimi”, “Risk Yönetimi”, “Poka Yoke Sistemleri” alanında çalışmalar yürüten Çakır; “İnşaat mühendisleri için mühendislik ekonomisi”, “Yapı işletmesi”, “Ekonomik karar analizi”, “Yalın inşaat”, “Ekonomik karar analizi”, “Yalın inşaat araç ve teknikleri”, “Yapı işletmesi hukuku ve mühendislik etiği” dersleri veriyor.

Bugüne kadar uluslararası hakemli dergilerde 24, ulusal hakemli dergilerde bir makalesi yayınlandı. Uluslararası bilimsel toplantılarda 23, ulusal bilimsel toplantılarda 5 bildirisi yayınlandı/basıldı. Toplam üç kitap ve bir yayına imzasını attı ya da bölümlerinde yer aldı.

GTÜ proje ekibini İnşaat Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr.  Selçuk TOPRAK (Proje Üniversite Yürütücüsü), Doç. Dr. Sevilay Demirkesen ÇAKIR, Dr. Öğr. Üyesi Onur ŞEKER ve Araş. Görevlileri Oğuz DAL ile Emel SADIKOĞLU'nun oluşturduğu. “İnşaat Sektöründe Avrupalı Yöneticiler için Ortak Öğrenim Çıktıları (Common Learning Outcomes for European Managers in Construction)” başlıklı AB projesi desteklenmeye hak kazandı. (2022/Ağustos)

**

Şehrin altyapısı önemli

Çakır, İnşaat Mühendisi Emrullah Bingöl’ün Suudi Arabistan’ın ütopik projesi diye tanımlanan The Line üzerinden yönelttiği soruya verdiği yanıtta henüz projeyle ilgili bilgisi olmadığını belirtip şunları söyledi:  “Ortadoğu’da ve birçok ülkede bu yönde inisiyatifler var. Akıllı şehirlerde öncelik şehrin altyapısının buna uygun olup olmadığını belirlemektir. Belediyelerin yerel kaynaklarının ne kadar verimli olduğuyla alakalıdır. Yerel yönetimler desteklemediği sürece hayata geçmesi olası değildir. Yerel halk da projeye katılımcı olmak durumundadır.”

Bina bilgi modellemesinde

sokak verileri değerlendirelecek

BIM (Bina Bilgi Modelleme Platformu) üzerine detaylı teknik bilgilendirmede bulunan Çakır, “Ben de KBB ile ortak bir proje üzerinde çalışana kadar bu konuyu fazla bilmiyordum. Bir doktora öğrencimiz akıllı şehirler konusu üzerinde çalışıyor. Yükselti, arazi modellerine dair bilgiyi Büyükşehir’den edindi ve bunları modellemekle uğraşıyor. Bu da aslında hem öğrencimizin hem bizlerin görmek istediği değerler. Hayata geçecek akıllı şehir modelinin kullanacağı veriler” dedi.

Çalışma kapsamında sokak verilerinden faydalanılacağını kaydeden Çakır, “Özellikle afet, deprem sonrası süreçlerde bölgeye acil yardım hizmetlerinin götürülmesi, ne kadar hasar olup olmadığının tespiti, acil durum önlemlerinin önceden alınması gibi birçok bilgiyi bize verebilecek bir model. Dolayısıyla bu bize hem zaman hem maliyet kazanımı sağlayacak. Hem de daha az hasarla bu süreçlerden çıkmamıza olanak sağlayacak. Belediye ile gerçekleştirdiğimiz projede altı katmanlı bir şehir bilgi modeli gerçekleştirmeyi hedefliyoruz” diye konuştu.

DİJİTAL İKİZLER…

Konuşmasında dijital ikizler çalışmasına da değinen Çakır, “Dijital ikizde öncelikle yapmak istediğimiz projenin dijital ortamda ikizini oluşturmak. Çıkabilecek tüm problemleri bu dijital ortamda simüle (bir şeyi gerçekleşmiş gibi dizayn) etmek. Sonrasında da enerji, çekirdek, hava kalitesi, atık su gibi tüm verilerin ikizini oluşturduğumuzda akıllı çalışan dijital ortamda bize bilgi sunan bir projemiz olmuş olacak. Bunlarda bize ekosistem ve çok iyi çalışan sosyo fiziksel bir sistem sağlayacak” dedi.

Önem verdikleri konulardan birinin de coğrafya bilgi sistemleri olduğunu kaydeden Çakır, “Birlikte çalıştığında akıllı şehirlerin akıllı olmasına çok daha büyük katkılar sunduğunun anlaşıldığını görüyoruz. Bu tüm araştırmalarda da desteklenmiş durumda. Yapıların daha dayanıklı hale getirilmesi, ulaşımın daha güvenli olması, yolların daha verimli kullanılması ve şehirlerin de daha akıllı hale gelmesine yarayacak. Aslında nihai amacımız bu” diye konuştu. Çakır ayrıca özetle şunları kaydetti:

“İnşaat yönetim sistemi olarak da nitelendirilen akıllı kent sistemlerinin enformatik yapıyla birlikte devletin işlevsel departmanları için enfermasyon yönetim araçları sağlamasını hedefliyoruz. İnşaat işletmeleri içinse bilgi üretim desteği sağlamasını hedefliyoruz.

Kentsel operasyon yönetim sistemi; bizim gibi maalesef afetlere savunmasız ülkeler için oldukça avantaj sağlayabilecek bir sistem. Özellikle bu nesnelerin interneti dediğimizde büyük verilerin işlendiği sistemlerin kullanımında biz şehirlerimizi daha verimli bir hale getirerek operasyonları daha etkili bir şekilde yönetebiliriz.

Bir internet ortamında internet ağları üzerinden nesnelerin birbiriyle etkileşimli çalışmasını sağlamış olacağız. Buna çok basit örnek, evinizde kullandığınız robot süpürgeler. Evinizin planını tarıyor. Bir şekilde ona göre süpürme alanı belirliyor. Bunun şimdi kent bazında uygulanması söz konusu. Birçok nesnenin bir arada çalıştığı ve iletişimin olduğu bir sistem. Biz operasyonları bu şekilde etkin ve verimli yönetmiş olacağız.”

Çakır’a etkinlik bitiminde onurluğu GTO Meclis Başkanı Oğuz Şerifalioğlu ve GTO Başkanı Nail Çiler ile İMO Gebze Temsilciliği Başkanı Ahmet Kadı tarafından verildi.